Październik, znany jako miesiąc świadomości o ADHD, stał się doskonałą okazją do zgłębienia tego tematu i zrozumienia, jak ważna jest prawidłowa diagnoza. W tym tekście przyjrzymy się wyzwaniom związanym z ADHD, znaczeniu diagnozy oraz możliwym strategiom wsparcia dla osób rozwijających się w tym wzorcu.
Diagnoza ADHD może być kluczem do zrozumienia
Diagnoza ADHD może być kluczowym momentem w życiu osoby, której towarzyszą wyzwania nadpobudliwości, impulsywności i trudności z koncentracją. Jest to nie tylko narzędzie pozwalające na lepsze zrozumienie siebie, ale również klucz do akceptacji i samoświadomości. Wczesna diagnoza umożliwia rodzicom dostrzeżenie wyzwań, jakie stoją przed ich dzieckiem, co jest niezbędne do zapewnienia mu odpowiedniego wsparcia.
Brak diagnozy jest często związany z nieświadomością otoczenia na temat objawów ADHD, co prowadzi do braku zrozumienia i błędnych ocen zachowania dziecka. W dorosłości, diagnoza może być trudniejsza do postawienia z powodu nakładania się objawów z innymi zaburzeniami psychicznymi. Dlatego tak ważne jest, aby dokonać właściwej oceny rozwoju od dzieciństwa.
Wpływ diagnozy i farmakoterapii na jakość życia
Otrzymanie diagnozy niekoniecznie oznacza natychmiastowe zmiany, ale znacznie ułatwia życie poprzez zrozumienie funkcjonowania własnego umysłu i ciała. Prawidłowa diagnoza otwiera drzwi do różnorodnych form wsparcia, w tym farmakoterapii i psychoterapii. Farmakoterapia, mimo że skuteczna, może wiązać się z niepożądanymi skutkami ubocznymi, dlatego ważne jest jej dokładne omówienie z lekarzem. Szczególnie osoby dysponujące diagnozą autyzmu oraz ADHD powinny zachować czujność i monitorować swoje reakcje na leki, ponieważ istnieją mechanizmy związane z polimorfizmami genetycznymi, które mogą powodować odmienne reakcje na leki wśród osób autystycznych. Również stosowanie leków bez elementu psychoedukacji nie będzie wystarczającym rozwiązaniem. Na jakość życia osoby z ADHD mają wpływ – otoczenie, własna samoświadomość, sieć wsparcia społecznego, właściwe wsparcie farmakologiczne.
Warto pamiętać, że nie wszystkie trudności odczuwane w życiu osoby z ADHD muszą wynikać z tej diagnozy. Niektóre obszary mogą być problematyczne z zupełnie odrębnych powodów takich jak choroby zarówno psychiczne jak i somatyczne, doświadczenie traumy, niesprzyjające wydarzenia w życiu prywatnym czy nawet nadmiar stresu… to tylko niektóre z czynników obniżających jakość naszego życia niezależnie od ADHD. Szukanie pomocy powinno zawsze być ukierunkowane a specjaliści, którzy nas wspierają – psychoterapeuci, psychoedukatorzy, lekarze, powinni mieć na uwadze, że w pierwszej kolejności jesteśmy istotami ludzkimi, z ludzkimi problemami. Również wsparcie farmakologiczne dla osób z ADHD powinno być odpowiednio ukierunkowane. Leki stosowane w ADHD działają przede wszystkim na procesy uwagi i koncentracji. Jeżeli zauważamy, że przepisanymi lekami regulujemy sobie inne obszary życia np. nasz stan emocjonalny, procesy sensoryczne – powinniśmy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem w celu zweryfikowania adekwatności przyjmowania tych leków.
Strategie zarządzania ADHD
Osoby z ADHD często stają przed codziennymi wyzwaniami, które mogą się wydawać proste dla osób neurotypowych. Chaos w głowie, trudności z organizowaniem zadań czy obowiązków, mogą być jednak łagodzone poprzez odpowiednie strategie.
- Planowanie i prowadzenie list zadań, utrzymanie porządku oraz wprowadzenie rutyn mogą znacząco poprawić jakość życia. Choć brzmi to prosto, dla osoby z ADHD mogą stanowić prawdziwe wyzwanie. Korzystanie z planerów, aplikacji, narzędzi do organizowania, nie zawsze bywa skuteczne. Warto sprawdzać różne rozwiązania i pamiętać o tym, że one są po to by pomagać a nie służą do oceniania naszej skuteczności.
- Samoświadomość czyli znajomość własnego rytmu i stylu funkcjonowania, może pomagać skutecznie organizować codzienność. Osobie z ADHD może być łatwiej pracować w nienormowanym czasie pracy, niż w systemie jednostajnym. Niektóre osoby z ADHD wolą jednego dnia pracować bardzo dużo, co je mocno eksploatuje i następnego odpoczywać. Warto sprawdzać jakie są indywidualne preferencje każdej osoby i pogłębiać swoją samoświadomość w kontekście indywidualnych preferencji i cech osoby. Dobrze aby rozwój samoświadomości osoby z ADHD był wspierany również w obszarze odczytywania sygnałów zmęczenia i innych podstawowych potrzeb. Koncentracja uwagi wynikająca z hiperfokusu może wpływać na nadmierną eksploatację, a osoba z ADHD może mieć problem z skutecznym odpoczywaniem.
- Relaksacja, w postaci medytacji lub technik oddechowych, może również pomóc w zarządzaniu stresem. Koniecznie należy wybierać techniki relaksacyjne do własnych preferencji, nie każda metoda mindfulness będzie odpowiednia dla osoby z ADHD. Kluczowe jest znalezienie dla siebie najbardziej efektywnych form regeneracji. Wiedza i edukacja na temat ADHD są niezwykle istotne dla zrozumienia własnych potrzeb i sposobu funkcjonowania.
To tylko niektóre z strategii, które mogą podnieść jakość życia osoby z ADHD. W przypadku każdego działania, które wprowadzamy w życie swoje lub bliskiej nam osoby (również naszego dziecka) powinniśmy pamiętać, że najważniejsze aby obrane strategie przede wszystkim były wspierające. Nie powinny być przymusem, nie powinny wywoływać frustracji, możemy, a nawet powinniśmy, do tych działań podchodzić elastycznie, gdyż to co służy nam jednego dnia – nie koniecznie będzie wspierające kiedy indziej.
ADHD: pomiędzy mitem a rzeczywistością
Współcześnie, ADHD bywa postrzegane jako cecha dodająca kreatywności czy inteligencji. Takie uogólnienia są jednak mylące i mogą prowadzić do niewłaściwych oczekiwań wobec osób z ADHD. Rozwijanie się w tym wzorcu wiąże się z indywidualnymi trudnościami, ale także z unikalnymi mocnymi stronami każdej osoby.
Podczas gdy wspieranie mocnych stron jest ważne, równie istotne jest unikanie tworzenia fałszywych mitów, które mogą narzucać niepotrzebne wymagania i zwiększać presję. To, co naprawdę ma znaczenie, to uznanie ADHD jako wzorca rozwojowego, który jak każdy inny, wiąże się ze specyficznymi wyzwaniami i możliwościami. Takie podejście sprawia również, że mamy szansę zauważyć indywidualne różnice pomiędzy każdym z nas wynikające z temperamentu, charakteru, cech jednostkowych. Unikamy więc tym samym nadmiernych uogólnień i stereotypów. To szczególnie istotne w przypadku gdy spojrzymy na temat szerzej i dostrzeżemy, że ADHD dotyczy także osób niepełnosprawnych intelektualnie.
Jeśli pragniesz zgłębić temat ADHD, warto sięgnąć po książki i e-booki, które oferują praktyczne porady i wsparcie. Warte polecenia są takie pozycje jak „Królowa rozproszeń. Jak porządkować życiowy chaos” autorstwa Terry Matlen oraz seria e-booków „Samodzielni w spektrum” – https://prodeste.pl/pakiet-samodzielni-w-spektrum/, którą znajdziecie w sklepie internetowym prodeste.pl/sklep. Pozwalają one lepiej zrozumieć, jak ułatwić sobie życie z ADHD.
10 rzeczy, które mogą być pomocne, gdy masz ADHD
- Tworzenie list zadań: Korzystaj z list zadań, aby uporządkować swoje myśli i pamiętać o codziennych obowiązkach. Krótkie, jasne listy pomogą Ci skupić się na najważniejszych zadaniach a przede wszystkim odciążą Twój umysł od konieczności nieustannego myślenia o nich.
- Ustalanie priorytetów: Rozpocznij dzień od zidentyfikowania najważniejszych zadań. Skup się najpierw na tym, co wymaga natychmiastowej uwagi, aby uniknąć przytłoczenia. Warto przy tym stosować techniki wizualne, które ułatwią Ci koncentrację.
- Organizacja przestrzeni: Utrzymuj porządek w swoim otoczeniu. Rzeczy na swoich miejscach mogą pomóc zmniejszyć rozproszenie i poprawić koncentrację. Przygotuj stałe “mieszkania” dla najważniejszych przedmiotów – sprzątając odkładaj je do wyznaczonych miejsc. Szukanie zagubionych przedmiotów podnosi niepokój i lęk, więc zadbaj o swój komfort tworząc zaplanowaną przestrzeń.
- Techniki relaksacyjne: Znajdź czas na relaksację, korzystając z medytacji, ćwiczeń oddechowych lub jogi. Regularne ćwiczenia relaksacyjne mogą redukować stres i poprawiać samopoczucie. Dobierz je zgodnie z własnymi preferencjami.
- Regularne przerwy: Dziel długie zadania na krótsze etapy, z regularnymi przerwami. To pomoże utrzymać koncentrację i unikać przeciążenia. Sprawi również, że duże zadania mogą stać się mniej przytłaczające, gdy rozłożysz je na etapy. Zyskasz poczucie sprawstwa i świadomość, że kończysz zadania.
- Zróżnicowana rutyna: Stwórz codzienną rutynę, ale pozwól sobie na elastyczność. Zorganizowane podejście pomaga, ale elastyczność zmniejsza uczucie przymusu. Jeśli wykonujesz pewne czynności regularnie – np. podlewasz kwiaty w poniedziałek i czwartek, to nic się nie stanie, jeśli jednego dnia zapomnisz lub nie możesz tego zrobić. Podobnie, jeśli sprzątasz np. łazienkę co tydzień, to ominięcie jednego sprzątania nie spowoduje, że poziom chaosu i brudu w tym miejscu cię przytłoczy, co może się stać, gdy zapomnisz o tym przez miesiąc.
- Planowanie przyszłego tygodnia: Poświęć chwilę na planowanie nadchodzącego tygodnia. Określ najważniejsze zadania i przygotuj się na ewentualne przeszkody. Sprawdź ile masz obowiązków, zaplanuj czas na odpoczynek, sprawdź czy w planie jest uwzględniony czas np. na przejazdy między różnymi miejscami.
- Znalezienie wsparcia: Nie wahaj się szukać pomocy u bliskich lub specjalistów. Rozmowa z terapeutą może przynieść wiele korzyści.
- Zarządzanie czasem online: Kontroluj czas spędzany w sieci. Naucz się jak i kiedy korzystasz z aplikacji w telefonie. Sprawdź do czego ci służą i czy na pewno korzystasz z nich w sposób korzystny dla ciebie.
- Samopoznanie i edukacja: Poznawaj swoje mocne strony i ograniczenia. Im więcej wiesz o sobie i ADHD, tym lepiej przygotujesz się do radzenia sobie z wyzwaniami i ochronisz się tam, gdzie może być dla Ciebie za trudno.
Czasem wrzuć na luz: wtedy gdy możesz, puść kontrolę i korzystaj z kreatywności i swobody, które przynosi Twój wzorzec rozwojowy.
Autor: Joanna Jakś we współpracy z Weroniką Ławicką, Leo Kowalikiem i Zuzanną Oszczędą
Grafika: Alicja Adach
